El Dokuma Düğüm Çeşitleri
Dokuma Halı Tarihçesi (Geçmişten Günümüze Halı Modelleri)
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE DOKUMA HALI
Halı sıcak ve huzurlu yuva hissini yaşatan önemli bir eşyadır bizler için. Bunun sebebi de eskiden biz Türkler göçebe yaşamımızda ev benimsediğimiz çadırlarımızda kendimizi ısıtmak için hayvanlarımızın postlarından halılar dokumaya başladık. Bu halılar vücut sıcaklığımızı korumak için dokunsa da zamanla bilinçaltımıza da ev sıcaklığı anlayışı olarak yerleşti. Evlerimizde görünüme önem verdiğimiz için en başından beri de halılarımızın görünüşüne önem verdik.
Tarihte halının kökü Anadolu Selçuklu Devletinden gelir. İlk halıların Orta Asya’daki Türkler tarafından yapıldığı günümüze kadar gelebilmeyi başarmış Pazırık halısı sayesinde kanıtlanmıştır.1948 yıllarında Altay dağlarında bir İskit Prensinin mezarından bulunan bu halı M.Ö 6-5.yüzyıllarda yapılmış ve Gördes (Türk) düğümü ile işlenmiştir. İsmini de içinde bulunduğu Pazırık Kurganından (mezarından) alır.
Dünyanın Bilinen İlk Halısı: Pazırık Halısı
Halı Dokuma ve Düğüm Teknikleri
2 çeşit el halısı düğüm tekniği kullanılmaktadır:
İlki; Türk düğümü (Gördes düğümü, simetrik düğüm)'dür. İsmini kullanıldığı yer olan Manisa’nın Gördes kazasından almıştır. Türk düğümü de kendi içinde İç Anadolu’da kullanılan düğüm ve Batı Anadolu’da kullanılan düğüm olarak ikiye ayırır aralarındaki fark sadece Batı Anadolu düğümünün İç Anadolu düğümündeki tekniğin tersine yapılmasıdır. Bu değişiklik ikisinin de kalitesini etkilemez.
Gördes düğümü simetriktir, çift düğüm ile yapılır ve bu yapılış şekli ile halının daha uzun ömürlü kullanılmasını sağlar.
İkinci teknik ise İran Düğümü (Sine Düğümü, Asimetrik Düğüm)'dür. Tek düğüm ile yapıldığından (yani sadece tek taraftan kavranıp diğer tarafın bağımsız kalması) Çift düğümlüye göre uzun ömürlü olmaz. Bu teknikle yapılan İran halıları Acem halısı olarak da bilinir.
Dokuma Halı Modelleri
Acem halısının yanı sıra çeşitli başka halı modelleri de vardır. Bazılarını şöyle sıralayayım sizlere;
-Demirci halıları
-Milas halısı
-Taşpınar Halıları
-Yağcı bedir Halıları
-Kafkas halısı
-Türk Halısı
-Antika halı
-Kumkapı halısı
Halı Motiflerinin Tarihi (Halı Desenlerinin Tarihi)
Halıların işlendiği ilk zamanlarda hayvan motiflerinin çok kullanılmasının sebebi Türklerin göçebe Bozkır yaşamda hayvancılıkla uğraşmalarıydı. At, koyun, keçi, koç gibi hayvanların halılara işlenmesi insanın sanatta doğayı örnek almasından ileri gelmektedir. Lakin zamanla yaptığımız işlerin ve yaşam tarzımızın değişmesi halılara işlediğimiz motiflerin de değişmesine sebep oldu.
Örneğin 11.yüzyılda Türklerin Anadolu’ya gelişi ve yerleşik hayata geçmeye başlamalarıyla dokunan halılar renk ve motif zenginliği kazandı; aynı rengin tonlarıyla elde edilen renk uyumları, geometrik desenler, bitki motifleri halı modasına yerleşti.
Anadolu’daki yerleşik yaşam benimsendikçe halı motifleri de çeşitlenmeye ve önemi artmaya başladı. Hatta 13. yüzyıl seyyahlarından Marco Polo, Anadolu’da çok ince işçilik gösteren halıların dokunduğunu yazar.
Halılarda sıklıkla kullanılan renkler kırmızı, mavi, kahverengi ve yeşildir ve halıların boyutları büyümeye; kenarlarında geometrik motifler, yazıya benzer şekiller yer almaya başlamıştır. Orta kısımlarında yani zemin denen kısımlarında da geometrideki üçgen, sekizgen gibi desenlerin yanı sıra "eli beline" deseni oluşmuş ve yaygınlaşmıştır.
Eli belinde motifi hepimizin aşina olduğu ama ismini bilmediğimiz için şuan gözümüzde canlanmayan, dişiliği tasvip eden bir motiftir. Aynı zamanda da kısmet, bereket, uğur ve mutluluğu da simgeler.
Zamanla halı modasının gelişmesiyle eli belinde gibi anlamı olan birçok motif bulunmuştur.
14.yyda geometrik desenlerle birlikte hayvansal motifler tekrar halı modasına girdi. Ancak bu hayvanlar göçebe yaşamda yetiştirdiğimiz hayvanlardan farklı olarak akrep, geyik, kuş gibi vahşi doğa hayvanlarına ve ejder, hayat ağacı, çift başlı kartallar gibi destansı yaratıklara evrildi. Kullanılan hayvansal motifler zeminde genellikle geometrik desenlerin içinde tek ya da çift olarak yerleştirilmiştir.
15. yüzyılda hayvan ve geometrik figürlerin yanına bitki motifleri de eklenmiştir. Kısacası halı sanatında doğadan ilham alışımız hiç bitmemiş hatta gelişerek devam etmiştir.
Tabi ki de bu motiflerin her birinin eli belinde motifi gibi anlamları vardır. Halıyı özel kılan bu motiflerden bazılarının anlamları kısaca şöyledir;
-Koç Boynuzu Motifi, erkeklik, güç, kahramanlık ve bereket
Koç Boynuzu Motifli Halı
-Ejder Motifi, hazinelerin ve gizli şeylerin bekçiliği
Ejder Motifli Halı
-Kuş Motifi, sevgi, sevgili veya ölen kişinin ruhu ve bu ruha duyulan özlem
Kuş Motifli Halı
-Kartal Motifi, gelecekten haber vermek, ruhları öbür dünyaya götürmek
-Hayat Ağacı Motifi, sürekli gelişim ve değişim içinde yaşayan evren, yeryüzü ve cennet arasındaki iletişim.
Osmanlıda da halılar genellikle özelliklerine ve yapıldıkları yere göre önem kazanmışlardır. Yapıldıkları yerlerden en önemlileri Bursa, Konya ve Uşak illeridir.
Ayrıca halılarda kullanılan desenlere, Rönesans ressamlarının tablolarında da rastlanmaktadır. Bu yüzden bazı belirli motiflere sahip halılar kendilerini tabloya resmeden sanatçıların isimlerini almaktadır “Memling halıları”, “Bellini halıları”, “Holbein halıları”, “Lotto halıları” gibi.
Örneğin geometrikleşmiş bitki motifi desenlerine sahip halılara Holbein halıları dendi çünkü Alman ressam Holbein bu motife sahip halıları tablolarında resmetmişti.
Osmanlıda Seccadeler
Osmanlı'da halıları namaz kılarken kullanmak amacıyla daha küçük boyutlara getirip "seccade" şeklini verdiler. Mihrap işlemeli seccadelerde, mihrapların içinin bazen boş bazen de çiçek motifleriyle doldurulduğu görülmektedir. Yün, pamuk ve ipek ipliklerin de kullanıldığı seccadelerin ana rengi genellikle kırmızı ve mavidir. Kırşehir ve Mucur seccadeleri ile ün yapmış önemli halı merkezleridir.
Geçmişten Bugüne Halı Çeşitleri
Günümüzde el dokuma halılarının yanı sıra makina halıları da ortaya çıkmıştır. Bu halılar da kendi aralarında kalitesine göre ayrılır. Kalitesi de halıda kullanılan malzemenin çeşidine bağlıdır. Üç çeşit malzeme vardır; ipek, yün ve pamuk.
Bu üçünün içinde en değerli ürün ipek halılardır çünkü ipek kaliteli ve pahalı bir kumaş olmasının yanı sıra işleme konusunda en çok el işçiliği gerektiren malzemedir.
Halının temel bileşeni ise Elyaf ‘tır. Günümüzde halılarda kullanılan dört temel elyaf vardır; yün, polyester, naylon ve polipropilen. Her biri ile kaliteli halılar üretilebilir.
Modern yaşamımızda kullanımı kolay, ekolojik halı seçerken karşımıza çıkan modeller şunlardır;
-Modern Halılar; Renk ve dokularının yanında pratik bakım imkânıyla kullanıcılarına kolaylık sağlar. Geometrik form ve şekiller daha çok ön plandadır. Genellikle metalik tonların yanı sıra çarpıcı renklerde de karşımıza çıkar.
-Ekolojik Halılar; doğadan ilham alarak, doğal lifler ve toksik olmayan malzemeler ile üretilen ekolojik halılardır. Yün, bambu ya da geri dönüşümle kazanılan malzemelerle üretilir. Çoğunlukla doğada gördüğümüz yeşil, kahve, mavi gibi renkler ve pastoral motifler ön planda olur.
-Klasik Halılar; şal desenler ve çiçek motiflerin işlendiği halılardır ve genellikle floş, jakar, saf yün ve saf ipekle dokunur. Simli ipliklerin kullanıldığı klasik halılar da gösteriş ve asaletin simgesi olarak kabul görür.
-Etnik Halılar; oryantal desenler ve Uzak Doğu formlarının hakim olduğu etnik desenli motiflerle işlenirler ve bu halılar bulundukları ortama egzotik bir ambiyans katarlar.
M.Ö başlayarak günümüze kadar gelmiş ve hala toplumumuzun ve kültürümüzün bir parçası olmaya devam eden halılarımızın modasını sizlere en basit ve en açıklayıcı haliyle anlatmaya çalıştık. Yazımızın en başında belirttiğimiz gibi biz Pinkrosehome ekibi olarak halıları evlerimizin huzurunun ve sıcaklığının bir parçası olarak görüyor ve bu sıcaklık ve huzuru sizlerin evlerinde de yaşatmak için en kaliteli ve konforlu halıları siz değerli müşterilerimizin huzurlarına sunuyoruz. Sizlere hizmet etmiş olmak ve yüzünüzdeki gülümsemeye katkı sağlamak emeklerimizin en güzel karşılığıdır. Sevgi ve sağlıcakla kalmanızı diler, iyi günler dileriz...
